Kapsayıcı liderlik, çağımız iş yaşamında günden güne değerini artıran bir kavram. Salt liderlik davranışının ötesine uzanan kapsayıcı liderlik, eski nesil iş yaşamındaki hiyerarşik yapıya karşı da bir alternatif olarak öne çıkıyor. Literatüre 2006 yılında geçen kapsayıcı liderlik nedir, gereken beceriler nelerdir, nasıl kapsayıcı lider olunur keşfetmek için içeriğimizi takip edebilirsiniz!
Kapsayıcı Liderliğin Kısa Tarihi
Kapsayıcı liderlik kavramı ilk olarak Nembhard ve Edmondson tarafından 2006 yılında ortaya atıldı. Nembhard ve Edmondson, bir liderin kapsayıcılığı adı altında bu kavramı ortaya çıkararak literatüre de yepyeni bir ifade kazandırdı. İkilinin çalışmalarına göre bir şirkette çalışanlara kulak verilmesi, personelin katkılarının takdir edilmesi gerekmekte. Bu sayede çalışanların şirket içerisinde kendilerini değerli hissetmeleri sağlanabilir. Bunlar, çalışanlara gereken değerin verilmesini sağladığı gibi şirkete olan aidiyeti de artırabildiği için önem kazandı.
Pelled ise kapsayıcılığı, “bir çalışanın başkaları tarafından kabul edilme derecesi olarak” açıklamıştır. Dahası, “kişinin iş yerine katkıda bulunmasına izin verilmesi” şeklinde benzer tanımlamalar da akademik çevrelerce yapılmıştır. Tüm bunların ortak özelliklerine bakıldığında ise çalışanların bir şekilde ilgili sürece dâhil olması anlamı çıkar. Tüm bunlar, kapsayıcı liderlik nedir hakkında daha çok bilgiye ulaşmamızı sağlayan kilometre taşları oldu.
Kapsayıcı Liderlik Nedir?
Sektörden sektöre, şirket dinamiklerine göre kapsayıcı liderlik nedir sorusunun yanıtı değişse de şöyle bir genel tanım yapabiliriz: Takımdaki her bir üyeye değer verilen, çalışanların farklı özelliklerine önem gösterilen, özgün ve farklı bakış açılarına saygı duyulan liderlik türü kapsayıcı liderliktir. Aynı zamanda bir kapsayıcı lider, önyargılarından olabildiğince uzaklaşmalı ve yeni fikirlere kulak vermelidir. Bu anlamda; kapsayıcı liderler klasik güç hiyerarşisi anlayışını da geride bırakır. Böylece kişilik, bakış açısı, yorum, beceri gibi alanlardaki farklılıklar kapsayıcı liderler tarafından bir zenginlik olarak değerlendirilir. Çalışanların dâhil olduğu, katılımcı bir iş sürecine saygı gösteren kapsayıcı liderler, aynı zamanda çalışanları ile iş birlikleri de yapar. Yeri geldiğinde kendi fikirlerinin eleştirilmesinden rahatsız olmadıkları gibi, bunu çalışanlarından talep de ederler. Bu bağlamda kapsayıcı liderlik, değişen iş yaşamına adapte olmayı amaçlayan şirketler için artık en önemli liderlik türüdür.
Kapsayıcı Liderliğin Özellikleri Nelerdir?
Kapsayıcı liderlik modelinde öne çıkan özellikler, klasik liderlik vasfındaki değerlerle birebir örtüşmez. Bunun nedeni ise kapsayıcı liderliğin, farklılıklara ve çok sesliliğe verdiği değer derecesidir. Tüm bunların toplamında kapsayıcı liderlikte öne çıkan özellikleri şöyle sıralayabiliriz:
- Kapsayıcı liderlik, iş birliğine saygı gösterir.
- Kapsayıcı lider, takımındaki her çalışana değer verir.
- Kişiler arası iletişime özen gösterir.
- Farklı bakış açıları, özgün yorumlar, klasik değil alternatif öneriler, farklı özelliklere sahip çalışanlar kapsayıcı liderler tarafından değer görür.
- Astlar, lideri etkileme gücüne sahiptir.
- Çalışanlar, kapsayıcı liderin altında aktif bir rol sahibi olur.
- Kişiler arası ilişkiler ön plana geçer.
- İş ve karar alma süreçlerine çalışanlar da dâhil edilir ve onların da söz hakkı vardır.
- Tüm ekip üyeleri kapsayıcı liderliğin altında fikir alışverişi yapabilir, tartışabilir ve alınan kararlarda fikrini beyan edebilir. Dahası, bu fikirler etkili olabilir.
- Kapsayıcı lider, görüşlerinin göz ardı edilme ihtimaline rağmen tüm takımın farklı bakış açılarını sunmasını ister.
- Geri bildirim kültürünü kapsayıcı liderler kendileri için de talep eder.
Kapsayıcı Liderlik İçin Beklenen Nitelikler
Kapsayıcı liderlik becerileri yaygın araştırmalara göre altı farklı başlık altında toplanır. Bunlar, bir liderin kapsayıcı olma yolunda sahip olması beklenen niteliklerdir. Klasik güç hiyerarşisine bağlı kalmadan, çok sesliliğe önem vererek liderlik vasfını sürdürmek isteyen profesyonel şu altı niteliğe dikkat etmesi gerekir:
- Önyargı Farkındalığı: Kapsayıcı liderlik nedir, bakıldığında en önemli niteliklerden biri budur. Bir lider, eğer kapsayıcı olmak istiyorsa kendi önyargıları ile mücadele etmek durumundadır. Kapsayıcı lider, kişisel önyargıların yanı sıra sistem içerisindeki kusurların da farkında olmalıdır. Bu da ancak farklı özelliklere sahip ekip üyelerinin de sürece dâhil edilmesi ile mümkündür.
- Hiyerarşi Karşıtlığı: Elbette finansal gerçeklikler söz konusu olduğunda ya da şirket adına çok kritik bir karar vermek gerektiğinde bir kapsayıcı lider de son sözü söylemeyi tercih eder. Bununla beraber, kapsayıcı liderlikte hiyerarşiye ve statükoya meydan okumak da vardır. Bunun için süreçlere çeşitlilik ve katılım sağlanmalıdır.
- Alçakgönüllülük: Kompleks ya da ego şişmesi gibi davranışların genel olarak kapsayıcı liderlik stratejilerinde yeri yoktur. Bir kapsayıcı lider, kendi hatalarının farkında olur ve bunları kabul eder. Dahası, bu hatalarını çözmek için aksiyon almaktan da geri durmaz. Ayrıca problemlere başkalarının katkı sağlayabileceği alanlar açar.
- Duygusal ve Kültürel Zeka: Kapsayıcı liderlikte, tabiri caizse “halden anlamak” davranışı da öne çıkar. Böylece kapsayıcı lider, farklı kültürel ortamlarda kolayca hareket eder ve başarılı bir iletişim kurar. Gerektiğinde çalışanların kültürel ve duygusal durumlarına uyum sağlamak, kapsayıcı liderin yapısında vardır.
- İş Birliği: Kapsayıcı liderin olduğu bir çalışma ortamında, kararlar yalnızca üst yönetimce alınmaz. Bu, bir ayrıcalık olmaktan çıkar ve karar alma süreçlerine tüm takım dâhil olur. Böylece kapsayıcı liderler, korkulan patronlar olarak değil, rol modelleri olarak görülmeye başlanacaktır.
- Değişkenlik: Kapsayıcı liderlikte sabit kurallar pek yoktur. Değişime açık olmak, çalışanlardan gelen farklı talepleri değerlendirmek ve buna göre aksiyon almak gerekir.
Kapsayıcı Liderlik Stratejileri
Kapsayıcı liderlik yönetimi içerisinde, bilmeniz ve pratiğe dökmeniz gereken çeşitli stratejiler de vardır. Bunlar taktik düzeyde doğrular değildir. Daha çok, kapsayıcı olmayı şirket kültürü içerisine sokmak için gereken stratejik adımlardır. Bu stratejik hamleler ile beraber, kapsayıcı liderlik anlayışı şirket atmosferine daha etkili ve gerçekçi bir şekilde geçer. Bu stratejiler şu şekildedir:
- Paydaşları bilgilendirin: Önce -varsa- şirketinize finansal yatırım yapan kişileri ve kurumları belirleyin. Sonra onları şirketinizdeki gelişmelerden haberdar edin ve kapsayıcı liderliğin faydalı, kazançlı olduğunu onlara bildirin. Ayrıca, paydaşları kapsayıcı liderliğin ne anlama geldiğiyle ilgili de bilgilendirin. Gerekirse bu konuda bir sunum hazırlayın.
- Açık iletişimi benimseyin: Açık iletişim anlayışı, hem kıdemsiz hem de kıdemli personel için geçerlidir ve altın değerindedir. Çalışanların iş deneyimleri hakkında nasıl hissettiklerini söylemeleri için açık iletişim iyi fırsattır. Liderler ekip üyeleriyle birebir görüşmeli, onların mesleki ve duygusal durumlarını düzenli olarak kontrol etmelidir. Gerekirse tüm ekibin dahil olduğu retrospektif toplantılar da yapabilirsiniz.
- Ortamda çeşitliliği sağlayın: Kapsayıcı ve çok sesli bir ortam oluşturmak, farklı geçmişlere sahip çalışanların bakış açılarından yararlanmak demektir. Bu yaklaşım sayesinde sektörünüze dair daha geniş anlamlara ulaşabilirsiniz. Ayrıca ortamda çeşitlilik sağlamak, şirketlerin kendi çalışanlarını daha kolay anlamalarına da olanak tanıyacaktır.
Kapsayıcı Liderlikte Çalışanların Değeri ve Önemi
Kapsayıcı liderlik nedir, diye bakıldığında kapsayıcı liderlik hakkında bilgilerden biri de çalışanların değeri ve önemi üzerinedir. Bu liderlik türü sayesinde çalışanların psikolojik olarak güven duygusu artar. Söz konusu psikolojik güvenin artması ise çalışanların yaratıcılıklarını da yükseltir. Kapsayıcı liderlik tüm ekip üyelerinin tartışmalara ve karar alma süreçlerine dahil edilmesini teşvik eder. Bu sayede farklı bakış açılarının getirdiği yorumlar, çözüm önerileri de açıkça değerlendirilir. Tüm bunlar, kapsayıcı liderliğin insan odaklı yaklaşım ile ilişkili olduğunu gösteren bilgilerdir. Doğal olarak böyle bir ortam, çalışanların motivasyonuna, güven duygusuna, yaratıcılığına, huzuruna da fayda sağlar.
Liderler kapsayıcı bir davranışı benimsediği zaman; daha düşük statüdeki çalışanların da kendilerini desteklenmiş hissetmesi çok olasıdır. Dahası, düşük statüdeki çalışanlar böylece kendilerini takımın önemli üyeleri olarak görmeye de eğilimlidir. Farklı statülere sahip çalışanlar arasında karşılıklı saygı ortamı gelişir. Böylece, kıdemsiz, düşük statülü çalışanlar hem kendilerini daha da geliştirir hem de dışta kalmış hissetmez. Tüm bu yaklaşımlar, ekipteki herkes tarafından hissedilen güven duygusunu artırır. Daha az deneyimli ya da kıdemsiz, düşük statülü çalışanlar için bu iş ortamları özellikle değerlidir. Diğer türlü, kıdemsiz çalışanların yeteneklerini ortaya koyması, inisiyatif alarak yöneticilik becerilerini geliştirmesi de zorlaşır.
Kapsayıcı Liderlik Sergilemek İçin İpuçları
Artık kapsayıcı liderlik nedir, ne işe yarar gibi soruların yanıtlarını öğrendiğimize göre çeşitli püf noktalarından da bahsetmekte yarar var. Siz de kapsayıcı liderlik tarzınızı geliştirmek istiyorsanız aşağıdaki önerilere kulak verebilirsiniz:
- Sahip olduğunuz önyargılar, tahminler veya varsayımlar üzerinde düşünün. Her ne kadar zor da olsa başkaları ile olan iletişimlerinizde peşin hükümlü olmamaya çalışın. Gerekirse bu noktada kariyer danışmanlarından destek alın.
- Toplantılar, birebir görüşmeler ve tartışmalar içerisinde açık iletişimi benimseyin ve pozitif kalın. Dışlayıcı davranışlardan ve öfke patlamalarından uzak durun.
- Ekip içerisindeki daha sessiz ve / veya pasif çalışanların da süreçlere dâhil olmasını teşvik edin. Çalışanların fikirlerine değer verildiğini ve dinlendiğini gösterin ki pasif üyeler de rahat bir şekilde kendilerini ifade etmeye başlasın.
- Kendi kör noktalarınızı ve zayıf yanlarını öğrenmek için ekibinizden geri bildirim almaktan çekinmeyin. Dahası, bu hatalarınızı başkalarının görmesine de izin verin. Böylece bu davranışınız, çalışanlarınız için de bir örnek teşkil eder.
- Ekibinizi nasıl ki destekliyorsanız sizin de desteklenmeye ihtiyacınız olabilir. Bu nedenle birden fazla ekibi yönetme konusunda deneyimli uzmanlardan danışma hizmeti alın.
Dilerseniz, İndeks Konuşmacı Ajansı’nın liderlik konuşmacılarını kurumsal toplantılarınıza davet edebilirsiniz. Lider iletişiminden satış ve pazarlama danışmanlığına kadar pek çok alanda verdiğimiz hizmetler içerisinde siz de hizmetlerimizden yararlanabilirsiniz. Böylece şirket içi kültürünüzde istediğiniz atmosferi yakalar, değişen iş yaşamı ve liderlik anlayışlarına adapte olursunuz. Danışmanlık desteği kapsamında kurum ihtiyacına uygun zaman ve kapsamda farklı iş modelleri için hizmetlerimizden yararlanabilir, hemen bizimle irtibata geçebilirsiniz!